Het Culinair Historisch Erfgoedcentrum Organiseert mei 2023 een Erfgoed dag in Ooststellingwerf
Tradities en gebruiken van wieg tot graf, proeven van elkaars tafel.
Locatie De Miente, Oosterwolde
Voor wie? Eenieder die geïnteresseerd is culinair erfgoed.
Door het hele leven staat eten en drinken centraal en speelt het een grote rol in het dagelijkse leven. Iedere cultuur heeft zo zijn eigen eet- en drinkgewoontes. Tijdens dit evenement maken we kennis met andere culturen door middel van eten en drinken.
Meer informatie en het dagprogramma volgt.
Als het einde nabij is … en het Laatste Eerbewijs
“… sterven op de langste dag en de kortste nacht,” dat was haar wens. Vol ongeloof over haar vastberadenheid namen wij als kinderen afscheid. … Wij namen het leven door, wat was goed en waar hadden wij spijt van? Rustig gleed zij weg, als in een droom.‘
Het begeleiden van een stervende, zittende bij het bed, het is zo bijzonder om iemand uit het leven te mogen dragen. Sterven doe je alleen en waken op een gepaste afstand.’
Waken als gewoonte
Waken bij een stervende is een zeer oud gebruik. Al eeuwen wordt er gewaakt wanneer iemand ging overlijden. Licht speelt in alle culturen een belangrijk rol. De sterfkamer moet licht zijn, kaarsen of een olielamp geeft een intimiteit en heeft een energetische werking. Ook geuren zijn daarbij belangrijk, om te reinigen en om te troosten. Op het platteland was het waken een burenplicht. De buur aan elke kant van het huis of boerderij trad op als “noodnoaber “ (naastenplicht). Deze bleven bij de stervende totdat hij of zij overleed, soms vele dagen en nachten. Andere buren zorgden weer voor diegenen die waakten, door pannetje soep, brood en of fruit te brengen.
Molen met wieken in een rouwstand
Aanzegger, gekleed met zwarte lakense uniformjas en zwarte steek
Na het overlijden, lijkendeur
Rouwkaarten, rouwadvertenties zoals wij ze nu kennen, bestonden op het platteland niet. Zodra iemand overleden is, werden de luiken van het huis gesloten, hing men lakens over de spiegels en over de waterpomp. Zodat de ziel van de zojuist gestorvene zich niet kon spiegelen. Woonde de gestorvene in een boerderij dan werd zijn of haar lichaam opgebaard onder de liek-balken in een schuur. De kist, of plank stond op schragen, pal onder de balken van een open ruimte zodat zijn of haar ziel rechtstreek naar boven kon. Was je rijk, dan lag je op een mooie lijkplank. Men gebruikte soms een luik van de ramen van het huis. Tot het moment dat het lichaam werd weggedragen stond dat luik schuin tegen de buitenmuur, om aan te geven dat er iemand was overleden.
Een aanzegger werd gewaarschuwd. De aanzegger, vaak een dezelfde persoon binnen de gemeenschap, droeg een speciaal pak met bijpassende hoed (steek) . Op het platteland werden het vee en de bijen de dood van hun baas aangezegd. Hen werd verteld, dat ze een nieuwe baas hadden, bijvoorbeeld met dit gedichtje voor de bijen:
Aanzegger +1900
Immen, immen, uw heer is dood,
Verlaat mij niet in mijnen nood!
Ik wil u zijn wat hij u was,
Haal dan voor mij honing en was!
Oude en nieuwe gebruiken
De oude gebruiken, uitvaartrituelen en verplichtingen voor de nabestaanden waren duidelijk en verliepen volgens een vast patroon. Dat geeft troost, maar biedt weinig ruimte voor persoonlijke invulling. Als weduwe droeg je minstens een jaar lang zwarte, verhullende kleding, kinderen droegen blauw.
Rouwkleding 1900
Het christelijke geloof en de kerk bepaalden in grote mate de rituelen van de uitvaart. Het afscheid gebeurde vroeger altijd in een speciale mis of kerkdienst, maar het omgaan met rouwen is momenteel flink in beweging.
We willen zelf de uitvaart in handen houden en het niet laten bepalen door de uitvaartonderneming en ‘wat gebruikelijk is’. We willen op onze manier rouwen, met respect voor onze eigen cultuur en gebruiken. Met onze eigen muziek en rituelen.
Een persoonlijke uitvaart maakt gebruik van oude en nieuwe traditie en gebruiken; houdt rekening met het werk, liefhebberijen, voeding en voorwerpen die in het dagelijks leven van de overledene belangrijk waren; gebruikt ook de oudere, in de cultuur gebruikelijke en geliefde rituelen.
Nieuwe smaken in de dood.
Wat we in de rouwperiode eten en drinken, geeft troost en is vaak verbonden met culinaire gebruiken, ook al zijn we ons dat niet altijd bewust. Het kopje-koffie-met-plakje-cake is een voorbeeld van een culinaire traditie. Maar het belang van koffie en koffiebonen in sommige culturen, tijdens de wake en na het overlijden, kennen de meeste mensen niet.
Culinair Erfgoed Centrum
Een overzicht van culinaire tradities in verschillende culturen is ook belangrijk voor horeca en cateringbedrijven omdat zij met die kennis hun klanten beter kunnen adviseren en bedienen. Onder andere door het Covid pandemie wordt er per WhatsApp gecondoleerd, met gecondoleerd zeg je ik sta naast je, ik leef met je mee, ik voel medeleven
Het Culinair Erfgoedcentrum wil oude en nieuwe gebruiken borgen waarbij voedsel een rol speelt. In 2022 verschijnt het boek van Carolina Verhoeven: Bakje Troost, multiculturele culinaire rouw tradities aan tafel Voor meer informatie: www.culinairerfgoedcentrum.com
- Dit project is mogelijk gemaakt door Regiofonds Zuidoost Friesland 2022 die het evenement in het project Bakje Troost mogelijk maakt en zorgt voor een financiële ondersteuning.